برج کبوتران

در نزدیک کمربندی شهید رجایی خسروشاه کنار چشمه واستخر احمد شاه برجکی پیداست این برج به شکل مخروط وکله قندی بنا شده است قطر این بنا به 6متر می رسد که هر چه به بال میرود از قطرش کاسته می شود ارتفاع برج نزدیک 11متر است جنس برج از خاک وخشت بوده وپی آن سنگی می باشد سقف از چوب پوشانده شده است ودریچه هایی کوچک د ر بالا ی برج ساخته شده است که مخصوص ورود وخروج پرندگان است درب کوچکی نیز در پایین برای ورود انسانها تعبیه شده است که همه ساله در زمانهای مشخصی باز می شود واشخاصی نیز به آن رسیدگی می کنند این مکان خانه پرندگان در فصول مختلف سال است وجای امنی برای تخم گذاری وزندگی برای پرندگان بشمارمیرود داخل برج به شکل خانه خانه می باشد که با مهارت ومعماری دقیق وخاصی ساخته شده است چند برج کوچک وبزرگ دیگر نیز در شرایط فعلی در نقاط مختلف شهر وخارج از شهر قراردارند که شرایطی تقریبا مشابه با این برج دارند وبعضی نیز نابود شده وفقط پی ودیوارهایی از آن باقی است .در قدیم از فضولات پرندگان این برجها بعنوان کود در امر کشاورزی واز تخم وگوشت آنها در طب سنتی استفاده می شد. از خصوصیات بارز این برجها این است که بیشتر در کنار یا نزدیک چشمه هاقراردارند.

قوچهای سنگی گورستان قدیمی خسروشاه

باستان شناسان بر این عقیده اند که قوچهای سنگی مسئول و محافظ گورستان در ادوار گذشته بوده اند که وظیفه حفاظت از قبرهای گور ستان را بر عهده داشتند اندازه این قوچها در مجموع چیزی به طول 5/1 متربه ارتفاع 1متر وعرض 5/ متر با شاخهای در هم پیچیده که با هنرمندی هنرمندان چیره دست زمان خود از سنگهای بزرگی تراشیده شده است وزن این قوچها به بیش از 150 کیلو گرم می رسد با تخریب گورستان قدیمی شهر 2 عدد از قو چها به موزه آذربایجان انتقال داده شد ودر ورودی موزه نصب شده است اما دو قوچ دیگر نیز در شهرداری شهر نگهداری می شوند ونیز قوچ خوابیده در کتابخانه شهر است که در ورودی نصب شده است .

میل سنگ

میل سنگ علمی است از سنگ که بر بلای سر قبور عارفان وعلما نسب می شده است که نشان دهند قبر علما از سایر قبور بود در گورستان قدیمی خسروشهر از این نوع میل سنگ بسیار زیاد بود که در تخریبهای صورت گرفته در زمانهای مختلف بسیاری از این میلها شکسته یا نابود شده اند اما چند نمونه از این میلها هنوز وجود دارند در میان آنها می توان از میل سنگی      شکسته که قبلا بر روی مزار شیخ محمد گازر بود اشاره کرد که در تخریب گور ستان به قسمتی از پارک منتقل ودر آنجا نصب شده است این میل سنگ دارای سری تراشیده شده شبیه عمامه است وشکلی استوانه مانند دارد .

کاروانسرای صفویه

این کاروانسرا در راه قدیم خسروشهر به آذرشهر قرار دارد ازاین کا روانسرا در شرایط فعلی دیواره های آن باقی مانده است برجکهای آن سالم است اهالی معتقدند این کاروانسرا به فرمان شاه عباس   صفوی در دوره حکومت ایشان ساخته شده است واز جمله 999 کاروانسرای زمان صفوی است این کاروانسرا در موقعیت بسیار عالی قرار دارد وامروزه نیز می تواند مکان مناسبی برای اقامت گردشگران داخلی وخارجی قرار گیرد فاصله نزدیک این کاروانسرا به جاده تبریز مراغه موید این نکته است بنابراین احیاء این مکان می تواند مسافران بسیاری را جذب کند کاروانسرا به شکل مربع است وطول وعرض آن تقریبا 50در50 دارای چهار برج در چهار ظلع است که ارتفاعی در حدود10 متر دارند دیواره هایی به ارتفاع چهار متر برجها را در میان گرفته اند سر در ودرب ورودی خراب شده است ونیاز به تعمیر دارد اتاقها واسطبلهای آن از بین رفته و اخیرا نیز بیشتر قسمتهای درونی آن را تخریب کرده وآن را شخم زده اند .

آسیابهای آبی خسروشهر

در قدیم برای تهیه آرد آسیابهای آبی در کنار نهرها وچشمه های آب درست کرده بودند که وظیفه تهیه آرد شهر ونواحی اطراف را بر عهده داشتند امروزه از این آسیابها فقط قسمتهایی از ساختمان اصلی و کانال های انتقال آب آنها باقی مانده است وبه مرور زمان نیز در حال نابودی اند نمونه هایی از این آسیابهای آبی را می توان در محلی بنام سد دوان در دامنه پیش کوههای سهند مشاهده کرد در این مکان قبلا چند آسیاب وجود داشت ولی به مرور زمان واز کار افتادن آنها در حال تخریب قرار دارند نحوه کار این آسیابها نیز جالب ودر عین حال بسیار پیچیده بوده است این اسیابها دارای زیر زمین های مخفی ونیز مکانهایی برای اختفای گندم مشتریان بودند تا امانات وآذوقه را از دست راهزنان ودزدان در امان نگهدارند مکان ساخت این اسیابها در قدیم بسیار خلوت ودر خارج از شهر بوده است امروزه نیز می طلبد تا با مرمت وباسازی این مکانها که دارای محیطی سر سبز در بهار وتابستان هستند ونیز در زمستان با عبور آب رودخانه ویدهر این مکان بسیارجذاب ودیدنی برای گردشگران خواهد بود اگر مسئولین زیربط به این مکان توجه کرده ونسبت به باز سازی آن اقدام کنند .

.

یخچال های قدیمی در خسروشاه

مردمان خسروشاه برای استفاد ه از یخ در تابستان یخچالها یی را برای این منظور ساخته بود ند به این ترتیب که در زمستان یخها را در این یخچالها انبار می کردند این یخچالها معماری خاص خود را داشت که چندین پله پایین تر از سطح بوده و دیوارهای آن را از خاک وخشت و داخل دیوارها را از کاه پر کرده بودند ودرنزدیک این یخچالها استخرهایی نیز وجود داشت که هر روز آب را واراد این استخرها می کردند تا یخ می زد سپس یخها را خرد کرده و به داخل یخچالها منتقل می کردند وعده ا ی نیز مسئول رسیدگی و نگهداری این یخچالها بودند تا از ورود هر نوع آلودگی و بخصوص حیوانات به محوطه یخچالها جلوگیری کنند و در تابستان یخ مورد نیاز را به مردم بفروشند اکنون از این یخچالها چیزی باقی نیست ولی در محله قطب راوندی کوچه ای است که در قدیم یخچالی در ان قرار داشت و امروزه نیز این کوچه را بنام کوچه یخچال می شناسند .